හිමිකාරිත්වය සහ මෙහෙයුම් වෙන් කිරීම පොදු බස් ප්‍රවාහන පද්ධතිය සැලකිය යුතු ලෙස වැඩිදියුණු වනු ඇත

රට තවමත් සංවර්ධිත රටවල මට්ටමට ළඟා වී නොමැති ක්ෂේත්‍රවලින් එකක් වන්නේ පොදු ප්‍රවාහන පද්ධතියයි. මෙයට ප්‍රධාන හේතුව වන්නේ එහි ව්‍යුහයේ මූලික දෝෂය සැලසුම්කරුවන් විසින් හඳුනාගෙන නොමැති වීමයි.

ශ්‍රී ලංකාවේ පුද්ගලික බස් රථ හිමියන් 10,000ක් සිටින අතර, ශ්‍රී ලංකා ගමනාගමන මණ්ඩලය (CTB) ද පවතී. පුද්ගලික අංශයට අයත් බස් රථ 16,000ක් ඇති අතර, CTB සතු බස් රථ 3,000–4,000ක් පමණ ඇත. CTB සහ පුද්ගලික හිමියන් දෙපාර්ශ්වයම බස් සේවා මෙහෙයවයි.

මෙම ගැටලු සඳහා විසඳුම වන්නේ අයිතිය (ownership) සහ මෙහෙයුම් වගකීම (operation) වෙන් කිරීමයි. එහිදී එක් භූගෝලීය ප්‍රදේශයකට එක් මෙහෙයුම්කරුවෙකු පත් කළ යුතුය. එම මෙහෙයුම්කරුවන් බොහෝ දුරට පළාත් මට්ටමේ ආයතන වනු ඇත. රට පුරා මෙහෙයුම්කරුවන් නවයක් සිටින අතර, එක් එක් පළාත තුළ බස් ප්‍රවාහනයට ඔවුන් වගකිව යුතුය. දසවන මෙහෙයුම්කරුවෙකු අන්තර් පළාත් මාර්ග සඳහා වගකිව යුතුය. මෙම සියලු පළාත් ප්‍රවාහන අධිකාරීන් (මෙහෙයුම්කරුවන්) පළාත් සභා යටතේ ක්‍රියාත්මක විය යුතුය.

උදාහරණයක් ලෙස, බස්නාහිර පළාත් ප්‍රවාහන අධිකාරිය (හෝ WPC සතු සමාගමක්) බස්නාහිර පළාතේ බස් සේවා සඳහා වගකිව යුතු මෙහෙයුම්කරුවා වේ. මෙම මෙහෙයුම්කරුවා ඉල්ලුම් (demand) කාලවල ගමන් අවශ්‍යතා මත පදනම්ව කාලසටහන් සකස් කරනු ඇති අතර, වහාම ලාභ නොලැබුණද ගමන් වාර ක්‍රියාත්මක වන බව සහතික කරනු ඇත. (උදාහරණයක් ලෙස, 176 මාර්ගයේ උච්ච කාලවල (peak time) මිනිත්තු 5කට වරක්, සාමාන්‍ය කාලවල මිනිත්තු 20කට වරක්, මධ්‍යම රාත්‍රී සිට පෙ.ව. 5 දක්වා මිනිත්තු 40කට වරක් බස් රථ ධාවනය කළ හැක.) ඉල්ලුම අනුව මෙම කාලසටහන් ක්‍රමයෙන් වෙනස් කළ හැක.

මෙම මෙහෙයුම්කරුවා CTB සහ පුද්ගලික අංශය ඇතුළු, නියමිත ප්‍රමිතීන්ට අනුකූල බස් රථ හිමියන්ගෙන් බස් රථ කුලියට ගනු ඇත. හිමියන් විසින් ආරක්ෂාව සහ මගී පහසුකම් පිළිබඳ මෙහෙයුම්කරුවා නියම කරන ප්‍රමිතීන්ට අනුකූල බස් රථයක් සැපයිය යුතුය. එම බස් රථයට, මෙහෙයුම්කරුවා නියම කරන ප්‍රමිතීන්ට ගැළපෙන, සුදුසුකම් සහ අත්දැකීම් ඇති රියදුරෙකුද සපයිය යුතුය.

බස් රථ හිමියන්ට මාසික රඳවා ගැනීමේ ගාස්තුවක් (retainer) සහ ධාවනය කරන කිලෝමීටරයකට ගාස්තුවක් ගෙවනු ඇත. මෙම ගාස්තු වායු සමීකරණය, විශේෂයෙන් නිර්මාණය කළ බස් රථ, හොඳ සස්පෙන්ෂන් පද්ධතිය, මගී පහසුකම් වැනි කරුණු අනුව වෙනස් වේ. ඉන්ධන සැපයීම, නඩත්තු කිරීම සහ අලුත්වැඩියා කිරීම සිදු කර බස් රථය අවශ්‍ය ප්‍රමිතීන්ට සූදානම් තත්ත්වයේ තබා ගැනීම හිමියාගේ වගකීම වේ.

එක් මෙහෙයුම්කරුවෙකු විසින් මෙම සේවාව පිරිසිදු ලාභයක් සඳහා නොව, සේවාවක් ලෙස ක්‍රියාත්මක කළ යුතුය. ආදායම, මෙහෙයුම් වියදම් සහ කළමනාකරණ වියදම් අතර හිඟයක් ඇති වුවහොත්, අදාළ පළාත් සභාව එම හිඟය පුරවිය යුතුය. එම වියදම පුද්ගලික වාහන බලපත්‍ර ගාස්තු වැඩි කිරීමෙන් පළාත් සභාවට නැවත ලබාගත හැක.

අයිතිය සහ මෙහෙයුම් වගකීම වෙන් කර, එක් භූගෝලීය ප්‍රදේශයකට එක් මෙහෙයුම්කරුවෙකු පත් කිරීමෙන් පහත වාසි ලැබේ.

(a) පැහැදිලිව ප්‍රචාරය කළ, නියමිත කාලසටහනකට අනුව සියලු  බස් රථ ධාවනය වනු ඇත. ලාභ නොලැබෙන රාත්‍රී කාලයන් ඇතුළු කාලවලද නිතර සේවාවක් ලැබේ. මෙය සම්පූර්ණයෙන්ම විශ්වාසනීය බස් සේවාවක් ලබාදේ.

(b) 100% විශ්වාසනීය බස් සේවාවක් තිබේ නම්, පුද්ගලික වාහන භාවිතය අඩුවී, ඉන්ධන පරිභෝජනය සහ රථ වාහන තදබදය අඩුවේ.

(c) CTB සඳහා නව බස් රථ මිලදී ගැනීමේ වියදම රජයට භාර වීමට නොවේ.

(d) ආරක්ෂාව සහ තාක්ෂණික ප්‍රමිතීන් දැඩිව ක්‍රියාත්මක වන බැවින්, අනාරක්ෂිත  ටයර්, දෝෂ සහිත බ්‍රේක් පද්ධති වැනි අනතුරුදායක තත්ත්වයන් සහිත බස් රථ මාර්ගවල නොපවතිනු ඇත.

(e) වේගයෙන් ධාවනය කිරීම, අනාරක්ෂිත රියදුරු හැසිරීම් සහ මගීන් සඳහා තරඟ කිරීම වැනි තත්ත්වයන් නැතිවේ.

(f) සුදුසුකම් නොමැති හෝ අත්දැකීම් අඩු රියදුරන් පොදු මාර්ගවල බස් රථ ධාවනය නොකරනු ඇත.

අමතරව හඳුන්වා දිය හැකි ප්‍රයෝජනවත් අංග

(a) බස් රථවල ස්ථාපිත කළ ට්‍රැකින් පද්ධතියක් මඟින් වේගය, ස්ථානය, බිඳවැටීම් ආදිය නිරීක්ෂණය සහ ලේඛනගත කළ හැක.

(b) එම ට්‍රැකින් පද්ධතිය භාවිතයෙන් බස් නැවතුම්පලවල ඊළඟ බස් රථය පැමිණෙන වේලාව පෙන්වන විද්‍යුත් තිර ස්ථාපිත කළ හැක. (මෙය බොහෝ සංවර්ධිත රටවල පවතී.)

(c) මධ්‍යස්ථ නිරීක්ෂණයක් මඟින් බිඳවැටීම් හෝ අනතුරු අවස්ථාවලදී විකල්ප බස් රථ ඉක්මනින් යැවිය හැක.

(d) ගුවන් සේවා මෙන්ම, අමතර ගාස්තුවකට ආසන පෙර වෙන්කර ගැනීමේ පද්ධතියක් හඳුන්වා දිය හැක.

(e) ඩිජිටල් ගෙවීම් කාඩ්පත් හඳුන්වා දීමෙන් මුදල් වංචා, මුදල් ගණන් කිරීම සහ බැංකු කටයුතු සඳහා වැයවන කාලය ඉවත් කළ හැක.

(f) බස් පාස් පාවිච්චි කරන මගීන්ගෙන් ලැබෙන නිරන්තර අදහස් භාවිතා කර කාලසටහන් වැඩිදියුණු කිරීම, නව මාර්ග හඳුන්වා දීම සහ ධාරිතාව හා සංඛ්‍යාත සකස් කළ හැක.

(g) ට්‍රැකින් පද්ධතිය සහ බස් පාස් දත්ත භාවිතයෙන්, ඉල්ලුමට අනුව ගමන් වාර සංඛ්‍යාත වෙනස් කළ හැකි සජීවී පද්ධතියක් නිර්මාණය කළ හැක.

(h) දත්ත මත පදනම්ව, නවත්වන ස්ථාන සීමිත කරමින් වේගවත් ගමන් වාර හඳුන්වා දිය හැකි අතර, එමඟින් ගමන් කාලය අඩුවේ.

(i) දුම්රිය සේවා සමඟ සජීවීව සම්බන්ධ වී, දුම්රිය පැමිණීමේ වේලාවන්ට අනුව බස් කාලසටහන් සකස් කිරීමෙන් “අවසන් සැතපුම” ප්‍රවාහන ගුණාත්මකභාවය වැඩි කළ හැක.

(j) ජංගම යෙදුමක් (app) මඟින් ඊළඟ බස් රථය පිළිබඳ තොරතුරු ලබාගැනීම, ආසන වෙන්කර ගැනීම, පුද්ගලික ගමන් සඳහා බස් වෙන් කිරීම, කාර්යාල සහ පාසල් සඳහා සමූහ මාර්ග සංවිධානය කිරීම, පැමිණිලි කිරීම සහ ප්‍රතිචාර ලබාදීම කළ හැක.

පරිස්සම් වියයුතුයි

පළාත් මෙහෙයුම්කරුවන් CTB වැනි තත්ත්වයකට පත් නොවීමට, නිසි සැලසුම්කරණය, නිර්මාණය සහ නිරන්තර නිරීක්ෂණය අත්‍යවශ්‍යය. එසේම, වියදම් වැඩි නොවීම සඳහා, දැනට සිටින CTB කාර්ය මණ්ඩලයේ කොටසක් මෙම මෙහෙයුම් සමාගම් වෙත මාරු කළ හැක.

(Please excuse errors in this ChatGPT translation.)

මෙම අඩවියේ පළවන ලිපි කොපි කිරීමට හෝ වෙනස් කතෘ නාමයක් යටතේ අන්තැනක පළකිරීමට කිසිම බාධාවක් නැත. අන් ස්ථානවලින් කොපි කර මෙහි පළකරන ලිපි වලට නම් එම කතෘ වරුන්ගේ කොන්දේසි අදාල වේ.